Interview met oud-beroepsmilitairen die op de racefiets naar Bosnïe trapten

De afspraak is bij Niels Roelen, waar het een gezellige bende is. Fietsen aan de muur, en vanuit elke hoek staren boeken je aan. Niet verwonderlijk, want Niels is een bevlogen schrijver. Freddy de Lang en Aris Diepeveen, beide Bosnië-veteranen, zijn ook net gearriveerd, in lycra. “Dat is voor mij best bijzonder”, zegt Aris (48), ex-militair uit Scherpenzeel, die al zes jaar thuis zit.

“Sinds 2017 durfde ik mijn huis niet meer uit, toen er PTSS was geconstateerd. Laat staan dat ik alleen ging fietsen. Totdat ik de moed had om solo 200 kilometer te rijden. Halverwege heb ik me bij mijn vrouw gemeld, want zelf heb ik moeite met voelen en zij wilde weten hoe ik er na de eerste 120 voor stond. Ze knikte en toen deed ik de resterende 80. Man, wat gaf dat een boost.”

Freddy knikt. Hij kent zijn maat van het I Can Wounded Warriors Cycling Team. Freddy uit Rossum, 51 jaar, is volledig afgekeurd vanwege PTSS en doet veel voor de club, die tweejaarlijks een fietstocht organiseert naar gebieden waar oorlog met hoofdletters in de geschiedenisboeken staat gedrukt. Zo kennen de twee ook Niels Roelen (49), die onder meer in Uruzgan diende. Freddy neemt het woord: “In 2014 had de huidige voorzitter het idee om een fietstocht te maken naar Sarajevo.

"Het fietsen bleek een helende werking te hebben op de veteranen"

Vanuit Doorn, waar het Veteraneninstituut zit. Een bezopen idee, want het is nogal een end. Maar in 2015 zijn ze gegaan, met twintig deelnemers.” Het fietsen bleek een helende werking te hebben op de veteranen. Aris, die zich vijf jaar later aansloot: “Je kunt je verhaal kwijt, je wordt begrepen en er worden geen vragen gesteld. Plus: de cadans van fietsen werkt een beetje als de traumatherapie EMDR. Na die tocht naar Sarajevo is de vereniging opgericht.” 

_Niels

Zelfvertrouwen

Freddy kwam in 2016 bij de club en vervulde al snel een bestuursfunctie. “Ik ben vanaf dag één vrij actief geweest, omdat ik zelf was gaan fietsen en er zoveel baat bij had; dat gunde ik anderen ook.” Aris knikt. “Ik kan heel veel dingen overdenken op de fiets, het geeft mij zelfvertrouwen. Dat was ik door mijn PTSS kwijtgeraakt, maar door het fietsen komt het terug.”

Freddy wist voor de rit naar Bosnië vele veteranen te bereiken via de mailingslijst van de Wounded Warriors. De vraag: wie gaat ermee naar Bosnië? Want dat was, na ritten van de Noordkaap in Noorwegen naar Doorn en van de landingsstranden in Normandië naar huis, de nieuwste uitdaging. Aris en Niels, beiden lid van de vereniging, zeiden ‘ja’. Niels: “Ze proberen eens in de twee jaar zo’n tocht te doen. Ik ben aangehaakt als schrijver en fietser voor de tocht naar Normandië, 75 jaar na D-Day. En vorig jaar zijn we naar Bosnië gevlogen en hebben zeven onvergetelijke etappes gefietst.” 

Freddy grist in zijn tas en tovert een prachtig wielershirt tevoorschijn. ‘Back 2 Bosnia’ staat erop. Niels probeert de beleving te beschrijven. “Overdag zit je op de fiets en dan kijk je wat er gebeurt. Dan fiets je naast iemand, en dan merk je dat er iets met hem is; hij gaat niet zo lekker. Dan begin je te praten, te ondersteunen. Dat samenzijn is zo belangrijk. Het is echt samen uit, samen thuis. Ik kon ook heel snel zien hoe het met Freddy ging. Ik zie aan de manier waarop hij op de fiets zit, dat de spanning bij hem oploopt. Aris begint zenuwachtig te praten als het niet gaat.”

_Aris

Verrotte schuur

Voordat de rit begon, was er de verkenningstocht in de auto. Op de derde dag van het kwartiermaken nam Freddy zijn vriend Niels mee naar de plek waar hij gelegerd was. Niels, die zelf niet in Bosnië heeft gediend, zag in een park een “verrotte schuur”, maar in het loopje van Freddy zag hij dat er iets veranderde en volgde de emoties. “Het deed hem heel veel, nu weer”, zegt hij knikkend naar de Rossummer die aan tafel zijn tranen even de vrije loop laat. 

"In Sarajevo brak ik, ik was er helemaal klaar mee"

“Bij de daadwerkelijke tocht ging het opnieuw fout. Dat begon al op vliegveld Eindhoven, toen we vier uur vertraging hadden”, aldus Freddy. “Daar liep de spanning al hoog op. In Sarajevo brak ik, ik was er helemaal klaar mee. Ik dacht: bekijk het maar, ik ga naar huis!” Niels, schaterlachend: “Ik dacht: dat ga je me godverdomme niet flikken. Dan moet ik én fietsen én schrijven en alle zooi regelen. Eén van de andere fietsers overtuigde hem te blijven.” Aris knikt. “Iedereen had zo’n moment. Ik had drie dagen niet geslapen en in die tunnels knapte ik. Toen ben ik afgestapt. Ik kreeg het in mijn hoofd gewoon niet meer goed, het was onverantwoord om verder te fietsen. De tijdslijnen van toen en nu liepen dwars door elkaar.”

Toch vraag je je als niet-militair af: waar begin je aan? En dat geldt zeker voor Aris, die tot voor kort de voordeur nog niet uit durfde. “Soms moet je door de zure appel heen”, zegt hij. “Die angsten worden alleen maar groter, je máákt ze ook groter. En mijn broertjes waren mee, dat was echt heel fijn. Op de fiets kwam alles keihard binnen. Tegelijkertijd trap je het ook weer van je af.” 

_Freddy

Parijs-Roubaix

Het oogmerk is duidelijk: aandacht voor oorlogsveteranen en intussen de fiets gebruiken om vastgeklonken emoties te verwerken. De vraag is wel: is het ook leuk? Zijn de tochten van de Warriors net zo aantrekkelijk als die in de Provence, Toscane of de Pyreneeën? Niels: “Wij fietsen eigenlijk Star Trek-tochten: to boldly go where no man has gone before. Wie heeft er ooit van Normandië naar Oirschot gefietst, zoals de Prinses Irene Brigade in de oorlog gedaan heeft?” Freddy: “We gingen in Bosnië over stukken die de directie van Parijs-Roubaix zou hebben afgekeurd.” Aris: “Als je van uitdagingen houdt, moet je deze tocht fietsen. Alles is zo mooi! En je komt soms kilometers niemand tegen.” 

Volgend jaar staat Auschwitz op het programma, via Bergen-Belsen terug naar Westerbork. “Gezien de tijdsgeest met het groeiende antisemitisme en de oorlog in Europa is het goed dat we daar naartoe gaan”, zegt Freddy. Niels: “En Anne Frank is dan 80 jaar dood. Ik heb nog even gedacht om niet te gaan schrijven en me helemaal op het fietsen te focussen, maar het is onmogelijk om geen dagboek te schrijven als je aan een tocht meedoet die in het teken staat van Anne Frank. Of we er naar uitkijken? Niemand kijkt uit naar Auschwitz. Maar het is belangrijk dat we het doen.”

I Can Wounded Warriors Cycling Team

Het I Can Wounded Warriors Cycling Team is er voor (oud) militairen, politieagenten, vrienden en iedereen die zich verbonden voelt met de missie van de vereniging. Elk voorjaar doet het team mee aan de toertocht Freedom Ride. Meer info: freedom-ride.nl en wwcyclingteam.nl

_{Tekst: Thomas Braun
Beeld: Michiel Maas}